Bouwstenen
Een bouwsteen is gedefinieerd in NORA als: "Voorziening die deel uitmaakt van de infrastructuur van de e-overheid." In de praktijk kan je bij bouwstenen denken aan een systeem, een product, een standaard of een stelsel van afspraken. De Bouwstenen zijn onderdeel van de kernwaarden van de NORA Familie en daarom beschreven in het Kennismodel NORA.
Als sinds het jaar 2000 heeft de overheid veel geïnvesteerd in de ontwikkeling en implementatie van bouwstenen. De laatste jaren wordt de nadruk vooral gelegd op het gebruik en hergebruik van die bouwstenen. Het wiel hoeft niet meer opnieuw te worden uitgevonden in elk overheidsonderdeel, er hoeft alleen nog gekeken te worden welke bouwsteen zich het beste leent voor (her-)gebruik in de specifieke context. Zo bevordert het gebruik van deze bouwstenen de kwaliteit en uniformiteit van de overheidsdienstverlening. En daarnaast faciliteren de bouwstenen ook een efficiënte samenwerking binnen de overheid als geheel.
Al die doelen kan je bereiken door invulling te geven aan het Architectuur Principe Hergebruik vóór kopen vóór maken, wat voorheen werd geborgd door het Afgeleide Principe AP07 (Gebruik de landelijke bouwstenen).
Alle bouwstenen[bewerken]
Vanuit de NORA willen we projecten helpen bij het vinden van de juiste bouwstenen voor hun nieuwe of vernieuwde diensten. Daarom hebben we een overzicht opgenomen van alle bekende bouwstenen (voorzieningen) van de overheid die op Nationaal niveau te her-gebruiken zijn. Het is een dynamisch overzicht, dat op diverse wijzen kan worden geordend, aangevuld en geselecteerd. Elke bouwsteen is kort beschreven en er staat een linkje in naar de beheerder van de bouwsteen. Om de verbanden tussen de bouwstenen onderling en de relatie met standaarden aan te geven maken we gebruik van een aantal indelingen, elk met hun eigen logica en doel.
Met het oog op het publiceren van een zo limitatief mogelijke lijst, onderhoudt NORA Beheer contact met beheerders van websites waar (overzichten van) Nationale bouwstenen / voorzieningen worden gepubliceerd. Zo houden we met elkaar zicht op het ontstaan van nieuwe of het vervallen van oude bouwstenen en kan een zo actueel mogelijke lijst worden gepubliceerd.
- Bouwstenen en voorzieningen
- API's zien we ook als bouwstenen, zie het Overzicht van API's van de Nederlandse Overheid
- Bouwstenen en gebruikte standaarden
- Overzicht onderlinge relaties bouwstenen
Daarnaast is ook de Releasekalender Digitale Overheid een belangrijke bron bij het kiezen van de juiste bouwstenen, omdat bouwstenen doorgaans worden doorontwikkeld.
De samenhang van bouwstenen met overheidsdienstverlening[bewerken]
Al sinds het Nationaal Urgentie Programma (NUP) in 2000, later doorgegaan onder de naam Nationaal Uitvoeringsprogramma, bestaat bij bestuurders de behoefte aan inzicht in de samenhang van die vele -en kostbare- bouwstenen (voorzieningen) die de Nederlandse overheid heeft ontwikkeld:
- Vanuit de NORA is een eerste overzicht in 2008 ontwikkeld, gebaseerd op de relatie van de bouwstenen met de enterprise architectuur van (een keten van) overheidsorganisatie(s), zie Basisarchitectuur overheidsorganisatie in relatie tot bouwstenen
- In 2011 is op verzoek van de beleidsverantwoordelijke directie van BZK (toen was dat DRI, wat nu DS is) en de CIO Rijk, op bestuurlijk niveau inzicht gegeven in de onderlinge relaties tussen de bouwstenen van het NUP-programma en zijn ze ook functioneel in verband gebracht met het nationale niveau van overheidsdienstverlening via het initiatief e-Topia (PDF, 2,01 MB). Daarbij zijn ook vertalingen (PDF, 158 kB) gemaakt naar ArchiMate.
- Het verhaal van e-Topia is als basis gebruikt om de relatie met de dienstverlening nader uit te werken en dat heeft in 2016 geleid tot een 1e grote visualisatie van de GDI in de context van de overheidsdienstverlening.
- Vanuit de voorbereiding op de nieuwe besturing van de GDI door de Programmeringsraad GDI, is in 2021 een overzicht gemaakt door het bureau PGDI, zie GDI-Architectuur (GA)
De zoektochten naar deze samenhang heeft in 2018 bij zowel de Manifestgroep als de NORA geleid tot het inzicht dat we -zeker op bestuurlijk niveau- minder zouden moeten praten over de bouwstenen zelf en meer over de functionaliteit en toegevoegde waarde ervan voor de overheidsdienstverlening en voor de maatschappij. Er is immers méér nodig dan alleen (technische) voorzieningen voor goede overheidsdienstverlening. Daaruit voortgekomen is de ontwikkeling van Generieke functies (ook wel capabilities genoemd, die aangeven wat de overheid moet kunnen om goede diensten te verlenen), met het uitgangspunt “Afspraken gaan vóór Standaarden en Standaarden gaan vóór Voorzieningen”.
Daarmee ligt het voor de hand om het overzicht van de bouwstenen (voorzieningen) voor bestuurders vooral te tonen in relatie met de Generieke Functies waarbinnen die bouwstenen een rol spelen.
Dit overzicht wordt vanaf medio 2022 ontwikkeld door een werkgroep van de GDI-Architectuur.
Aansluiting op de GDI-bouwstenen[bewerken]
De Generieke Digitale Infrastructuur (GDI) is -net als de NORA- niet organisatie-, sector- of domeinspecifiek. Daarom komt vaak de vraag naar voren welk verschil bestaat tussen de NORA bouwstenen en de GDI bouwstenen?
De Programmeringsraad GDI bepaalt welke bouwstenen tot de GDI worden gerekend. Daaruit blijkt dat er een verschil is tussen de lijst met bouwstenen van GDI en NORA: in de NORA zijn alle bouwstenen opgenomen die in de praktijk worden onderkend, hetgeen er méér zijn dan in de GDI.
De doorontwikkeling van de GDI vindt plaats op basis van Generieke Functies (GF's), zie de GDI-Architectuur (GA)
Let op. Op diverse websites worden (delen van) de GDI gepubliceerd, zoals de indeling GDI op DigitaleOverheid.nl of bouwstenen van de GDI die in beheer zijn bij Logius.
Deze overzichten lijken niet geheel aan te sluiten op de overzichten van de GDI die zijn gepubliceerd door de Programmeringsraad GDI en NORA. Aangezien dat allemaal “afgeleide” en “deel-registraties” zijn van de GDI-bouwstenen, is het advies om die websites een verwijzing op te laten nemen naar de GDI-Architectuur met daarbij een korte uitleg over de positionering van die website t.o.v. de GDI. Daardoor kan iedereen die zulke sites bezoekt desgewenst inzicht krijgen in “de samenhang der dingen”.
Aansluiting op de Europese bouwstenen[bewerken]
In veel projecten worden diensten ontwikkeld die over de Nederlandse grenzen heen gaan. Het is daarom ook belangrijk om de relatie in kaart te brengen tussen Nederlandse bouwstenen en bouwstenen die (elders) binnen de EU zijn ontwikkeld. Het SDG programma van de Europese Commissie is bezig de voorzieningen in kaart te brengen die vanuit Europa aan lidstaten worden aangeboden. Deze ontwikkelingen zijn in de NORA te volgen via Bouwstenen internationaal.